Waarom kan de selfie aap het copyright op zijn foto niet claimen?

Is het mogelijk dat een aap het copyright verkrijgt op een door hem zelf gemaakt selfie? Bijna iedereen die regelmatig op het internet en de social media rondzwerft heeft wel de bovenstaande selfie van de aap gezien en daar hartelijk om gelachen. Het beest had de camera van iemand afgepakt, zijn zwoelste glimlach opgezet en bovenstaande foto gemaakt. Mooi verhaal. Maar, zoals zo vaak het geval is met te mooie verhalen, ging het ook in dit geval op een net wat andere manier, en kreeg deze apenstreek bovendien ook een juridisch vervolg over het copyright op de selfie. Tot tweemaal toe is er een rechtszaak gevoerd over het auteursrecht op de selfie van de aap. Hoe zit dit?

Van wie is het copyright op de selfie van een aap?

De gevoerde rechtszaken gingen over de vraag of het mogelijk is dat een dier de auteursrechten op een foto bezit. Het auteursrecht (of in het Engels copyright maar dat is precies hetzelfde) behoort tot de verzameling van de zogenaamde intellectuele eigendomsrechten (IE). Dit wordt ook wel IP of IPR genoemd naar het Engelse "Intellectual Property Rights". Wat was nu het verhaal achter de selfie van de aap? De fotograaf, waarvan het fototoestel werd afgepakt, was geen amateur maar een professionele freelance natuurfotograaf die met zijn fotoapparatuur de jungle van Indonesië was ingetrokken om de groep Makaken te volgen en er een fotoreportage over te maken. Het ging om een groep zogenaamde Kuifmakaken (Macaca Nigra) die voorkomen op het eiland Sulawesi (Celebes). Kuifmakaken, ook wel zwarte makaken genoemd, behoren tot hetzelfde geslacht als de beroemde resusapen die veel worden gebruikt bij medisch wetenschappelijk onderzoek. Zo heeft de Resusaap zijn naam gegeven aan de Resusfactor in ons bloed.

Ook onze grijnzende hoofdrolspeler in dit verhaal behoorde tot de groep Kuifmakaken die werden gevolgd door de fotograaf (David Slater genaamd). Deze ontdekte dat de apen grote belangstelling hadden voor zijn apparatuur waarbij ze op een gegeven moment ook daadwerkelijk een toestel te pakken hebben gekregen en er per ongeluk een aantal opnames mee maakten. Alleen waren deze niet scherp, stond er niets bijzonders op en de opnames waren daarom niet te gebruiken.

Dit bracht Slater echter wel op het idee om een toestel op een statief klaar te zetten en deze zo in te stellen dat er van dichtbij selfies mee gemaakt konden worden. En dat lukte. Een van de apen, die later Naruto is genoemd, toonde grote belangstelling voor het toestel en wist verschillende keren af te drukken op het moment dat hij ook in de lens keek. En er zaten wel degelijk een aantal geslaagde opnames bij. Slater was opgetogen en Naruto verdween weer in de jungle.

Een rechtszaak over het copyright op de apenselfie

Toen begon het copyright verhaal pas echt. Thuis aangekomen in Engeland verkocht de fotograaf een licentie op de selfie aan een News Agency met de bedoeling leuk te verdienen aan het zelfportret van Naruto. Hij had natuurlijk met de reis de nodige kosten gemaakt en de Makaken hadden een deel van zijn apparatuur vernield. Echter, allerlei bedrijven en websites begonnen de selfie zonder vergoeding af te drukken en online te gebruiken omdat ze van mening waren dat de fotograaf helemaal geen auteursrecht kon claimen op de selfie van Naruto. Eigenlijk was de foto van niemand, vonden ze, en de foto behoorde tot het zogenaamde publieke domein. Dus iedereen kon deze gebruiken. Ook Wikipedia nam de selfie van de aap op in de beschrijving van de Macaca nigra, in de galerij onderaan de pagina.

Tot overmaat van ramp werd Slater zelf aangeklaagd door een dierenrechtenorganisatie, de PETA (People for Ethical Treatment of Animals). Die eiste dat alle inkomsten afkomstig van de foto aan de organisatie zou worden overgedragen, bestemd voor de verdere bescherming van de Makaken op Celebes. Zij handelden uit naam van de aap en waren van mening dat de rechten op de selfie bij Naturo lagen.

Hoe zit dat nou? Op onze pagina met uitleg over het copyright wordt uitgelegd dat volgens de wet op het auteursrecht iemand (!) het recht over zijn of haar werk krijgt wanneer dat een concrete en originele vorm heeft. Met originaliteit wordt bedoeld een eigen intellectuele schepping die de uitdrukking vormt van zijn of haar persoonlijkheid. En dit geldt echter enkel voor creaties gemaakt door de mens. En daardoor kan de selfie gemaakt door de aap niet beschermd worden door het auteursrecht. Naturo de aap, kan ook niet het copyright claimen omdat hij geen natuurlijk persoon is volgens het auteursrecht. Dus de rechter stelde vast dat de aap het auteursrecht niet kan claimen maar dat dit recht ook niet aan de fotograaf toebehoort.

Daarop ging de PETA in beroep en werd het alleen maar ingewikkelder. Dit hoger beroep ging onder meer in op de vraag of PETA wel gerechtigd was om de aap te vertegenwoordigen en wat de schade voor het dier zou zijn wanneer deze niet erkend zou worden als rechthebbende. Uiteindelijk heeft dit juridische gevecht tot een schikking geleid.

De conclusie is dat deze zaak niet alleen een mooi verhaal heeft opgeleverd maar ook heeft geleid tot het inzicht dat de wet op het auteursrecht bepaalt dat alleen door mensen gecreëerde werken kunnen worden beschermd. Een mens kan niet het copyright claimen op de selfie van Naruto omdat die nu eenmaal niet door een mens is gemaakt. Dus zowel de aap als ook de fotograaf vissen achter het net en kunnen niet het recht op de selfie claimen. En dat betekent in principe dat het auteursrecht op de foto aan niemand toebehoort en zo in het publieke domein terecht komt. Met andere woorden: iedereen die dat wil kan de bovenstaande foto vrij gebruiken :-). Dat hadden ze goed gezien bij Wikipedia. Het mooie is natuurlijk wel dat er wereldwijd aandacht is gekomen voor de kwetsbare situatie van de bijna uitgestorven Kuifmakaak die alleen maar op Sulawesi voorkomt. Dankzij de held van dit verhaal: Naruto.

En jaaaa, we hebben een CopyCat, of eigenlijk meer een CopyBear. Een zwarte beer uit een Amerikaans natuurpark in Colorado heeft meer dan 400 foto's genomen met één van de 9 camera's die er zijn ophangen om het wild te monitoren. Op die manier probeert de organisatie die de natuurparken beheert de dieren te observeren en er meer over te leren zonder dat onderzoekers daarvoor diep de bossen in moeten trekken. Ook hier geldt dus dat deze foto niet valt onder het auteursrecht en vrij kan worden gekopieerd. Dat hebben we hieronder dus ook maar gedaan.