Wat is het modelrecht en hoe werkt het?

Modelrecht beschermt het model van je product tegen namaak en imitatie

Patenten
modelrecht

Met behulp van het modelrecht kun je het nieuwe uiterlijk van een gebruiksvoorwerp beschermen tegen namaak en imitatie door derden. Hierbij gaat het alleen om de vormgeving van 3-dimensionale voorwerpen zoals bijvoorbeeld meubels en speelgoed. Tekeningen, patronen van stoffen en het ontwerp van tegels vallen onder het zogenaamde tekeningenrecht. Wanneer de vorm vooral te maken heeft met de technische werking, dus om een technisch effect te krijgen, en deze is essentieel voor een bepaalde uitvinding, kan ook patent worden aangevraagd. Denk bijvoorbeeld aan de specifieke vorm van de klassieke kurkentrekker: zonder de overbekende specifieke vorm zou het ding niet werken.

Modelrecht en intellectueel eigendomsrecht

Hoewel het modelrecht minder bekend is maakt het ook deel uit van het stelsel van het zogenaamde intellectueel eigendomsrecht waaronder bijvoorbeeld ook het bekendere auteursrecht en octrooirecht valt. Deze wetgeving is er op gericht om de belangen van auteurs, uitvinders en andere creatieve geesten beschermen waarbij het systeem een garantie zou moeten bieden om hun inspanningen beloond te kunnen zien. Er zijn ook combinaties mogelijk om een product zo goed mogelijk tegen namaak te beschermen. Zo kan een op een uitvinding patent zijn aangevraagd maar is ook het model ervan beschermd. Het modelrecht gaat alleen over het uiterlijk van een product en een patent gaat over de functie ervan. En bepaalde aspecten van een model kunnen ook onder het auteursrecht vallen. Door gericht bepaalde rechten te combineren kan een product zo krachtig mogelijk worden beschermd.

Modelrecht verkrijgen door inschrijving in het modellenregister

Het model (officieel het nieuwe uiterlijk van een gebruiksvoorwerp) kan in Nederland beschermd worden door inschrijving in het Benelux Modellenregister, het Internationale Modellenregister of het Modellenregister van de Europese Unie. Het is daarbij van groot belang om het model in te schrijven (te deponeren) in het register voordat het algemeen bekend en herkend wordt in de handel.

In sommige landen is de nieuwheid van het model namelijk een absolute voorwaarde om het te kunnen registreren. Voorafgaand aan de deponering mag het model nergens ter wereld openbaar gemaakt zijn. In weer andere landen geldt een minder strikte nieuwheidsvereiste, daar geldt bijvoorbeeld dat het model niet bekend mag zijn in de betrokken landen. In de Benelux en de Europese Unie is het geen probleem als het model binnen een jaar na de openbaarmaking wordt gedeponeerd. In andere landen gelden hiervoor weer andere termijnen. Maar de strekking is duidelijk. Om problemen met de nieuwheid te voorkomen en om te voorkomen dat iemand zo handig is om het model eerder dan jijzelf te deponeren is het verstandig om te deponeren voordat het model in de openbaarheid verschijnt. Het interessante is dat het gedeponeerde model in het geheel niet onderzocht wordt op nieuwheid. Het is dus heel goed mogelijk om een bestaand model te registeren. Modellen worden geacht nieuw te zijn en pas in het geval van een conflict wordt bij de rechter getoetst of dat ook echt zo is. Er is dus niet een daartoe bevoegde instantie, zoals bij het aanvragen van een patent, die de nieuwheid onderzoekt.

Inschrijving in het modellenregister geeft aan de inschrijver (de deposant) het uitsluitende recht om het model te gebruiken, produceren en verkopen. Indien anderen het beschermde model produceren, op voorraad hebben, te koop aanbieden of daadwerkelijk verkopen, dan kan de deposant hen hierop juridisch aanspreken. Het kan ook helpen om duidelijk kenbaar te maken dat het model als zodanig geregistreerd is door op het model zelf, in reclamemateriaal en in overig drukwerk door middel van een omcirkelde hoofdletter D. Hoewel dit niet vaak wordt gedaan (wie kent producten met een omcirkelde D?) is het vooral in de USA belangrijk om schadevergoeding te kunnen claimen.

Duur en kosten van modelbescherming

De duur van het recht op bescherming van het model verschilt per land. In de Europese Unie is dat vijf jaar waarbij er de mogelijkheid bestaat om de periode te verlengen tot maximaal 25 jaar. Na die periode is het soms mogelijk om terug te vallen op het auteursrecht om je model te beschermen. Ook de kosten van een depot verschillen (sterk) per land.