Wat is het merkenrecht en hoe werkt het?

Een merk fungeert als een herkenbaar symbool dat een bedrijf onderscheidt van andere spelers in de markt. Dit kan zich uiten in een woordmerk zoals Heineken (met de gekantelde e) of Coca-Cola, een beeldmerk zoals de appel van Apple of de Nike Swoosh, maar ook in kleuren, geluiden en vormen. Voorbeelden van merken die zo zijn beschermd zijn onder andere de chipvorm van Wokkels, de iconische Coca-Colafles en zelfs specifieke kleuren zoals de kleur magenta van T Mobile. Door registratie in het merkenregister verkrijgt een bedrijf het exclusieve recht anderen te verbieden het merk te gebruiken, waarbij dit recht geldt zodra het merk inhoudelijk is getoetst en ingeschreven staat in het register.

Merkenrecht en het intellectueel eigendomsrecht

Hoewel het merkenrecht minder bekend is maakt het ook deel uit van het stelsel van het zogenaamde intellectueel eigendomsrecht waartoe bijvoorbeeld ook het bekendere auteursrecht en het modelrecht behoren. Het systeem is bedoeld om de belangen van de creatievelingen onder ons te beschermen en zou een garantie moeten bieden om hun inspanningen beloond te kunnen zien. Er zijn ook combinaties van de verschillende rechten mogelijk om een product zo goed mogelijk tegen namaak te beschermen. Zo kan een op een uitvinding patent zijn aangevraagd maar is tegelijkertijd ook het merk en het model ervan beschermd. Het merkenrecht gaat dan over de naam en het logo van een product en een patent gaat over de functie ervan. Door gericht bepaalde rechten te combineren kan een product zo krachtig mogelijk worden beschermd.

De bescherming van je merk moet je dus actief aanvragen wat verschilt van het auteursrecht, wat je automatisch verkrijgt. Na de registratie mag niemand anders het merk gebruiken zonder toestemming van de houder van het merkrecht, en het voeren van een vergelijkbare naam die verwarring kan veroorzaken is onrechtmatig. De merkhouder kan inbreuk aanpakken door bijvoorbeeld een kort geding aan te spannen om verdere inbreuk te verbieden. Niet elke naam of logo kan als merk worden gedeponeerd; het moet aan specifieke criteria voldoen. Natuurlijk mag het merk niet al bestaan en moet het voldoende onderscheidend zijn. Alleen beschrijvende tekens missen vaak deze onderscheidendheid, zoals "autoblad" voor een tijdschrift over auto's. Ook mag een merk niet misleidend zijn, bijvoorbeeld een varkensymbool op kippenvlees. Bovendien mag een merk geen inbreuk maken op andere intellectuele eigendomsrechten.

Net als bij het aanvragen van een patent kun je zelf kiezen in welke landen je het merk wilt beschermen.

Na registratie van een Benelux-merk verkrijgt men het merkenrecht in de gehele Benelux, geldig voor een periode van 10 jaar waarbij die periode onbeperkt verlengbaar is. Registratie en verdere informatie zijn verkrijgbaar bij het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom (BOIP). De wetgeving die hierbij van toepassing is, omvat het Benelux-verdrag inzake de intellectuele eigendom, specifiek gericht op merken en tekeningen of modellen. Op basis van deze registratie kan een merkhouder optreden tegen het gebruik of de registratie door derden van vergelijkbare tekens binnen de Benelux inclusief de hierna genoemde Europese merken en internationale merken met geldigheid in de Benelux.

Met een Uniemerk verkrijgt je in één stap bescherming in alle landen van de Europese Unie, onder uniforme Europese wetgeving. Dit recht op Europees merkenrecht geldt ook voor een initiële periode van 10 jaar en kan eveneens onbeperkt verlengd worden. Deze methode van merkregistratie is uiteindelijk kostenefficiënter dan afzonderlijke nationale inschrijvingen in alle EU-landen afzonderlijk. Voor registratie en aanvullende informatie kun je terecht bij het European Union Intellectual Property Office (EUIPO).

Een internationaal merk biedt bescherming in landen die deel uitmaken van de zogenaamde overeenkomst van Madrid. Je kunt bescherming voor je merk aanvragen in alle 75 hierbij aangesloten landen of een selectie hiervan. Dit biedt een eenvoudige en betaalbare manier om je merk wereldwijd te beschermen. Het deponeren van een internationaal merk verloopt via het bureau in het land van de aanvrager. Voor Nederland is dit weer het bovengenoemde Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom (BOIP). De uiteindelijke registratie van het internationale merk vindt vervolgens plaats bij de World Intellectual Property Organization (WIPO) in Genève, Zwitserland.

Wil je een merk beschermen in een land dat niet is aangesloten bij de Overeenkomst van Madrid, dan moet je het merkenrecht aanvragen bij het nationale kantoor van dat land.

Voor advies en ondersteuning bij het registreren van uw merk of handelsnaam kunt u terecht bij een merkengemachtigde. Deze adviseert over je meest gunstigste merkstrategie en staat je bij in eventuele conflicten.

Het merkenrecht kan, ondanks een juiste registratie, komen te vervallen als het merk gedurende een periode van langer dan 5 jaar niet daadwerkelijk wordt gebruikt. In zo'n geval kan een derde partij het Merkenbureau verzoeken het merk te laten vervallen wegens non-gebruik. Daarnaast bestaat het risico dat het merkrecht vervalt wanneer het merk een algemene term wordt die synoniem wordt met een product of dienst (zoals bijvoorbeeld "Luxaflex”, de horizontale jaloezieën of "Chocomel", de chocolademelk van Nutricia), waardoor het merk zijn onderscheidend karakter verliest. Bovendien, zelfs nadat een merk geregistreerd is kan, als het gebruik ervan niet exact meer overeenkomt met de beschrijving in de registratie, bijvoorbeeld wanneer het logo een nieuwe uitstraling krijgt, het verstandig zijn om het merk opnieuw in te schrijven. Dit verzekert dat de registratie volledig en actueel is, wat essentieel is om de bescherming van het merk te behouden en mogelijke geschillen te voorkomen.